لقمه: عده اى چنین تصور مى كنند كه سلامتى فقط با خوردن غذاهاى گوناگون كه سرشار از ویتامین ها، پروتئین ها، مواد معدنى و... باشد بدست مى آید. حاصل آنكه چنین نیست و آنچه مهم است چگونه خوردن است نه چه چیز خوردن !
درست خوردن تاثیر به سزائى در سلامتى شما دارد و شما را از دچار شدن به بیماریهاى مختلف و امراض گوناگون مصون نگاه مى دارد.
آنچه در این كتاب مى خوانید نكته هاى مهمى است كه همه ما براى سالم ماندن و خوب زندگى كردن به دانستن آن نیازمندیم .
این نكته ها كه برگرفته از كلمات گهربار ائمه معصومین (علیهم السلام ) مى باشد در برگیرنده سه محور مهم در آداب غذا خوردن است :
1 - آدابى كه پیش از غذا خوردن باید رعایت نمود.
2 - آدابى كه به هنگام غذا خوردن باید رعایت نمود.
3 - آدابى كه پس از غذا خوردن باید رعایت نمود.
لطفا با دقت این نكته ها را بخوانید و به آن عمل كنید، تا همیشه جسمى سالم و روحى شاداب داشته باشید و بدانید همیشه پیشگیرى بهتر از درمان است . 

1 - آغاز غذا با نام خدا
غذاى خود را با نام خدا آغاز كنید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
به هنگام غذا خوردن خداى را یاد كنید و از بیهوده گوئى اجتناب نمائید زیرا كه طعام نعمت و رزقى از خداوند است و بر شماست كه در آن خداى را یاد كرده و شكر گوئید.
فروع كافى ، ج 6، ص 296

2 - نمك قبل از غذا
ابتداى غذا، كمى نمك بخورید
حضرت على (علیه السلام ) فرمودند:
در شروع به غذا خوردن ، نمك بخورید، اگر مردم مى دانستند نمك چه خاصیتى دارد هر آینه به جاى داروهاى مجرب دیگر آن را انتخاب مى كردند.
طب الائمه ، ص 70

3 - شروع با سركه
خوب است غذا را با سركه شروع كنید
محمد بن على گوید: مردى در خراسان خدمت امام رضا (علیه السلام ) بود. غذایى براى آن حضرت آوردند كه با آن سركه و نمك بود. آن حضرت آغاز غذا را با سركه شروع كردند، آن مرد گفت : قربانت گردم ، شما به ماها امر كردید با نمك شروع كنیم ! آن حضرت فرمودند: این مثل آن است ، بدرستى كه سركه ذهن را قوى و عقل را زیاد مى كند.
طب و درمان ، ص 140

4 - شستن دست ها
دست هایتان را قبل و بعد از غذا بشوئید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
شستن دست ها قبل از غذا، رزق را زیاد مى كند، لباس ها را از آلودگى حفظ مى نماید و چشم را تقویت مى كند.
خصال ، ص 612

5 - كم خوردن و سلامت
كمتر غذا بخورید تا كمتر بیمار شوید.
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
خوراكت را كم كن تا بیمارى تو كم گردد.
غررالحكم ، ج 1، ص 114

6 - كم خوردن و سبك بودن
كمتر غذا بخورید تا سبكتر باشید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
محبوبترین شما در پیشگاه خدا آنكس است كه كم خوراكتر و سبكتر باشد.
كنز العمال ، ج 15، ص 261

7 - میانه روى در خوردن
در غذاخوردن میانه رو باشید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
هرگاه مردم در خوراك خود میانه رو باشند، بدن هایشان پایدار و محكم است .
سفینة البحار، ج 2، ص 79

8 - سبك خوردن
سعى كنید سبك و متعادل غذا بخورید
امام كاظم (علیه السلام ) فرمودند:
تدبیر غذایى و رژیم خوراكى این نیست كه اصلا چیزى نخورى ولكن رژیم این است كه چیزى بخورى اما سبك
وسائل الشیعه ، ج 17، ص 183

9 - پرخورى و هوشیارى
از پرخورى بپرهیزید تا هوشیار بمانید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
پرخورى موجب از بین رفتن و نابودى هوشیارى و زیركى است .
مستطرف ، ج 1، ص 180

10 - پرخورى
از پرخورى بپرهیزید تا تندرست بمانید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
یا كمیل ! شكمت را از خوراك پر مكن ، براى آب هم جا بگذار و براى هوا هم قرار بده ، تا اشتها دارى دست از خوراك بردار، اگر این كارها را انجام دادى خوراك بر تو گوارا گردد، همانا تندرستى با كم خوردن و كم نوشیدن است .
تحف العقول ، ص 66
 
11 - اشتها به غذا
از خوردن غذایى كه بدان اشتها ندارید، بپرهیزید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
بر حذر باش از آنكه ، بخورى آنچه را اشتها ندارى كه باعث حماقت و نادانى مى گردد.
لئالى الاخبار، ش 2

12 - سیر بودن دائمى
از همیشه سیر بودن بپرهیزید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
از همیشه سیر بودن و بسیار خوردن بپرهیزید كه این كار بیمارى ها و رنج ها را بر مى انگیزاند.
غررالحكم ، ج 51، ص 151

13 - حرام خوردن
از غذاى حرام دورى گزینید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
هر كه لقمه اى از حرام بخورد، تا چهل شب نمازش مقبول نگردد و تا چهل روز دعایش مستجاب نشود و هر گوشتى كه از حرام بروید، آتش به آن سزاوارتر باشد.
بحارالنوار، ج 66، ص 314

14 - غذاى داغ
از خوردن غذا داغ اجتناب نمایید.
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
غذاى گرم را وا نهید تا سرد شود زیرا، براى رسول اكرم (صلى الله علیه و آله ) غذا حاضر كردند (ایشان ) فرمودند: وا نهیدش تا سر شود و قابل خوردن گردد، كه خداى عزوجل آتش به ما نمى خوراند، و بركت در غذاى خنك است .
فروع كافى ، ج 6، ص 322

15 - در جمع خوردن
بهتر است در جمع غذا بخورید
پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
محبوبترین خوراكى در پیشگاه خدا چیزى است كه دست ها بر آن زیاد باشد. (خورنده ى آن بسیار باشد.)
نهج الفصاحة ، ص 15

16 - فوت كردن در ظرف غذا
در ظروف آب و غذا فوت نكنید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
دمیدن در ظرف آب و غذا و در محل سجده مكروه است .
خصال ، ص 158

17 - توجه به مستمندان
مستمندان را هنگام خوردن غذا رد نكنید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
چون سفره ى غذا گذارده شد و، سائل و مستمندى از راه رسید او را رد نكنید.
محاسن برقى ، ص 423

18 - شام شب
شب ، حتما شام بخورید ولو به لقمه اى
امام رضا (علیه السلام ) فرمودند:
شب حتما غذا بخورید، اگر چه مقدار كمى نان باشد، چون باعث قوت جسم مى شود.
طب الائمه ، ص 65

19 - شتاب در خوردن
غذا را خوب بجوید و در خوردن هرگز شتاب نكنید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
غذا خوردن را طولانى كنید، زیر لحظات آن از عمرتان محسوب نمى شود.
سفینة البحار، ج 1، ص 27

20 - راه رفتن و خوردن
سعى كنید هنگام راه رفتن چیزى نخورید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
در هنگام راه رفتن چیزى نخورید، مگر آنكه مجبور باشید.
روضة المتقین ، ص 524

21 - سبزى با غذا
بر روى سفره ى غذا سبزى را فراموش نكنید
پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
سفره هاى خودتان را با سبزى ها بیارائید، زیرا انواع میكروب ها را نابود مى سازد.
طب النبى . ص 3

22 - غذاى ریخته شده در سفره
بهتر است غذاهاى ریخته شده بر روى سفره را بخورید
حضرت على (علیه السلام ) فرمودند:
امورى موجب رزق و روزى انسان مى شود: (كه از جمله ى آن امور) - خوردن غذاهاى ریخته شده بر سر سفره است .
طب و درمان ، ص 49

23 - نوشیدن بین غذا
سعى كنید در بین غذا آب نیاشامید
امام رضا (علیه السلام ) فرمودند:
هر كس بخواهد كه معده اش ناراحت نشود، در بین غذا آب نیاشامد تا وقتى كه خوردن غذا پایان پذیرد. هر كس در هنگام خوردن طعام آب بخورد، بدنش مرطوب و معده اش ضعیف گردد و رگ ها جوهر و قوت غذا را نمى گیرند.
مستدرك الوسائل

24 - نوشیدن آب با غذاى چرب
از نوشیدن آب ، پس از غذاى چرب اجتناب نمائید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
آب خوردن روى غذاى چرب ، درد را به هیجان آورد.
وسائل الشیعه ، ج 17، ص 190

25 - آب سرد و غذاى گرم
از نوشیدن آب سرد پس از غذاى گرم بپرهیزید
امام رضا (علیه السلام ) فرمودند:
نوشیدن آب سرد پس از غذاى داغ و شیرینى ، باعث از بین رفتن و فساد دندان ها مى گردد.
بحارالانوار، ج 4

26 - زیاد نوشیدن
از زیاد خوردن و زیاد نوشیدن بپرهیزید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
دل هاى خویش را با زیاد خوردن و زیاد نوشیدن نمیرانید، كه دل چون زراعت است ، وقتى آب آن زیاد شد خواهد مرد.
نهج الفصاحة ، ح 2489

27 - جرعه جرعه نوشیدن
بهتر است آب را جرعه جرعه بنوشید
حضرت على (علیه السلام ) فرمودند:
بارها ناظر پیغمبر اكرم (صلى الله علیه و آله ) بودم ، آن حضرت هرگاه آب مى آشامید، سه مرتبه در بین آشامیدن نفس مى كشید، و رد هر مرتبه كه مى خواست شروع به آشامیدن كند به نام خدا شروع مى كردند و بعد از نفس كشیدن الحمدلله مى گفتند.
بحارالانوار، ج 1، ص 476

28 - سر كشیدن آب
هنگامى كه آب مى نوشید آب را یك مرتبه سر نكشید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
هرگز تشنه شدید آنچنان آب بیاشامید كه گویى آب را مى مكید و هرگز آن را لاجرعه (یكمرتبه ) سر نكشید، بلكه آن را بمكید.
طب النبى ، ص 5

29 - نوشیدن در ظرف ترك خورده
سعى كنید در ظروف ترك خورده آب ننوشید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
از كناره ى دستگیره ى ظرف و جاى شكستگى آن آب نیاشامید.
سفینة البحار، ج 1

30 - ایستاده نوشیدن
سعى كنید ایستاده آب نیاشامید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
فردى از شما ایستاده آب نیاشامد.
طب النبى ، ص 4

31 - اسراف كردن
در خوردن و نوشیدن از اسراف بپرهیزید
خداوند سبحان در قرآن كریم مى فرماید:
بخورید و بیاشامید ولى اسراف نكنید، كه خداوند اسراف كنندگان را دوست ندارد.
اعراف ، آیه ى 31

32 - شكرگزارى بعد از غذا
پایان هر غذا شكرگزارى از نعمت هاى خدا را فراموش نكنید.
خداوند سبحان در قرآن كریم مى فرماید:
اى كسانیكه ایمان آورده اید، از خوراكى هاى پاكیزه اى كه روزى شما قرار داده ایم بخورید، سپاسگزار خدا باشید، اگر او را عبادت مى كنید.
بقره ، آیه ى 172

33 - نمك پس از غذا
در پایان غذا هم كمى نمك بخورید
امام باقر (علیه السلام ) فرمودند:
خداوند به حضرت موسى (علیه السلام ) وحى كرد كه قوم خود را امر كن غذا را با نمك آغاز و با آن پایان دهند، در غیر این صورت اگر دچار هر بیمارى شدند جز خود را ملامت نكنند.
طب الائمه

34 - خلال كردن
پس از صرف غذا، خلال كردن را فراموش نكنید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
خلال كنید، چون خلال كردن دهان را پاكیزه مى كند و براى لثه ها خوب است .
كافى ، ج 6، ص 376

35 - خلال نكردن
با چوب ریحان و چوب درخت انار خلال نكنید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
از خلال كردن با چوب ریحان و چوب درخت انار بپرهیزید، كه این كار رگ جذام را در بدن تحریك مى كند.
خصال ، ص 63

36 - شستن دهان
پس از خلال كردن ، دهانتان را حتما بشوئید
امام حسین (علیه السلام ) فرمودند:
امیر المؤ منین به ما دستور مى داد تا بعد از خلال كردن ابتدا سه بار دهان را شستشو دهیم و سپس آب بنوشیم .
النهایة ، ج 2، ص 99

37 - مسواك كردن
پس از هر غذا مسواك كردن را فراموش نكنید.
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
مسواك ده فایده دارد، دهان را پاكیزه مى كند،
موجب رضایت خداوند است ، حسنات را تا هفتاد برابر افزون مى كند، سیره ى من است و استحباب دارد، زردى دندان را مى زداید و دندان ها را سفید مى كند، لثه را محكم مى كند، بلغم را مى برد، ضعف چشم را برطرف مى نماید و اشتها را زیاد مى كند.
خصال ، ص 481

38 - استراحت پس از غذا
پس از صرف غذا كمى استراحت نمائید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
به پشت خوابیدن ، پس از خوردن غذا، بدن را فربه و غذا را هضم مى كند و ناراحتى را برطرف مى گرداند.
(معمول امام رضا (علیه السلام ) آن بود كه هرگاه غذا تناول مى كرد به پشت مى خوابید و پاى راستش را بر روى پاى چپش قرار مى داد.
سفینة البحار، ج 1، ص 27

39 - حمام كردن پس از غذا
هرگز با شكم پر حمام نكنید
امام رضا (علیه السلام ) فرمودند:
با شكم پر حمام نگیرید چون سبب تولید قولنج مى شود.
رسالة ذهبیه ، 29 - 26

40 - دو توصیه ى مهم !
تا گرسنه نشدید غذا نخورید و تا سیر نشدید دست از غذا بكشید
پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
در حالى غذا بخور كه اشتها داشته باشى و هنگامى دست از غذا بكش ‍ كه هنوز اشتهایت باقى است .
بحار، ج 62، ص 291

41 - چهار توصیه مهم !
این چهار توصیه ى مهم را حتما بكار بندید
حضرت على (علیه السلام ) به فرزندشان امام حسن (علیه السلام ) فرمودند:
چهار كلمه به تو مى آموزم كه تو را از درمان بى نیاز سازد.
- تا گرسنه نباشى غذا مخور، و هنوز مایل به غذا باشى دست از آن بردار، غذا را به جا و نیكو بخور (خوب بجو) و هنگامى كه خواستى به بستر روى خود را به بیت الخلاء عرضه كن (به مستراح برو)
خصال ، ح 60

و اما چند تذكر...
...و در پایان به این چند نكته نیز توجه كنید:
1 - همیشه سعى كنید از غذاهاى بهداشتى و تازه استفاده نمائید.
2 - از غذاهاى متنوع استفاده كنید تا نیاز بدنتان به ویتامین هاى گوناگون را فراهم آورید.
3 - هنگام خوردن غذا در جمع ، به ظرف غذاى دیگران نظر نیندازید.
4 - بهتر است پس از صرف غذا براى هضم غذا، كمى قدم بزنید.
5 - از افراط در خوردن غذاهاى چرب ، سرخ كردنى ها و شیرینى جات بپرهیزید.
و... درست بخورید تا همیشه سالم بمانید. 

سیدرضا حسینى